Narządy zmysłów

ZMYSŁ SŁUCHU

SŁUCH - zmysł umożliwiający odbieranie (percepcję) fal dźwiękowych. Narządy słuchu nazywa się uszami. Słuch jest wykorzystywany przez organizmy żywe do komunikacji oraz rozpoznawania otoczenia.

Fale dźwiękowe: Przez powietrze docierają do małżowiny usznej, następnie przewodem słuchowym zewnętrznym do błony bębenkowej. Pod wpływem drgań powietrza błona bębenkowa porusza przylegający do niej młoteczek. Drgania z młoteczka są przekazywane na kowadełko i strzemiączko, za pośrednictwem okienka owalnego trafiają do ucha wewnętrznego, gdzie drgania są zamieniane na impulsy nerwowe, które nerwem słuchowym docierają do ośrodków słuchowych w korze mózgowej.

 

SŁUCH U ZWIERZĄT

Ludzkie ucho nie wyłapuje wszystkich dźwięków, które słyszalne są dla zwierząt. Na przykład u psa zakres słyszalnych dźwięków waha się w granicach od 15 do 40 000 Hz, zaś u człowieka zakres ten wynosi 16 - 20 000 Hz. Ponadto psy lepiej słyszą dźwięki o wyższej częstotliwości, dlatego też często komunikacja pomiędzy psem a człowiekiem odbywa się za pomocą specjalnego gwizdka.

 

UCHO

 

UCHO – narząd słuchu i równowagi występujący jedynie u kręgowców. Najbardziej złożone i rozwinięte uszy występują u ssaków. Ucho odbiera fale dźwiękowe, przekształca je w drgania mechaniczne, a drgania w impulsy nerwowe. Odpowiada także za zmysł równowagi (błędnik).

BUDOWA UCHA

Ucho składa się z trzech części: ucha zewnętrznego, ucha środkowego oraz ucha wewnętrznego. Ucho zewnętrzne występuje jedynie u ssaków. Ucho zewnętrzne i środkowe odpowiadają głównie za słuch, ucho wewnętrzne zawiera także elementy odpowiedzialne za równowagę.

UCHO ZEWNĘTRZNE

Ucho zewnętrzne wychwytuje fale dźwiękowe, wzmacnia je i kieruje na błonę bębenkową. Składa się z małżowiny usznej, przewodu słuchowego zewnętrznego i powierzchni zewnętrznej błony bębenkowej.

• Małżowina uszna – jest to fałd skórny rozpięty na elastycznym rusztowaniu z tkanki chrzęstnej. Jej kształt jest przystosowany do zbierania fal dźwiękowych i kierunkowania ich do przewodu słuchowego zewnętrznego.
• Przewód słuchowy zewnętrzny – kanał doprowadzający fale dźwiękowe do błony bębenkowej, o długości ok. 26-30 mm i średnicy ok. 7 mm. Jest on zbudowany z tkanki chrzęstnej pokrytej od wewnątrz skórą, zawierającą gruczoły woskowinowe, których zadaniem jest wydzielanie woskowiny (wydzieliny zapobiegającej dostaniu się zanieczyszczeń do przewodu słuchowego), oraz włosków rozprowadzających woskowinę. Na jego końcu znajduje się błona bębenkowa.
• Powierzchnia zewnętrzna błony bębenkowej.

UCHO ŚRODKOWE

Ucho środkowe to niewielka przestrzeń w czaszce wypełniona powietrzem. Jego zadaniem jest mechaniczne wzmocnienie i doprowadzenie fal dźwiękowych do ucha wewnętrznego (poprzez okienko owalne). Część drgań przechodzi też bezpośrednio na okienko okrągłe. W skład ucha środkowego wchodzi błona bębenkowa, trzy kosteczki słuchowe oraz trąbka Eustachiusza, a także powierzchnia zewnętrzna okienka owalnego.

• Błona bębenkowa – błona oddzielająca przewód słuchowy zewnętrzny od ucha środkowego, zamienia fale dźwiękowe w drgania mechaniczne, pobudzając kosteczki słuchowe.
• Trzy kosteczki słuchowe – młoteczek, kowadełko, strzemiączko. Młoteczek z jednej strony łączy się z błoną bębenkową, a z drugiej strony łączy się z kowadełkiem, kowadełko ze strzemiączkiem, a ono z kolei łączy się z błoną okienka owalnego. Ich zadaniem jest wzmocnienie drgań błony bębenkowej i doprowadzenie ich do ucha wewnętrznego. Wzmocnienie jest osiągane dzięki temu, że powierzchnia młoteczka łącząca się z błoną jest większa od powierzchni strzemiączka, tworząc przekładnię wzmacniającą (do około 33 decybeli). Istotną rolę odgrywają tu też dwa mięśnie – napinacz błony bębenkowej, który przy rozluźnieniu osłabia drgania zbyt mocnych dźwięków oraz mięsień strzemiączkowy mający analogiczną rolę. Kosteczki słuchowe są najmniejszymi kośćmi organizmu ludzkiego.
• Trąbka słuchowa (trąbka Eustachiusza) – kanał łączący ucho środkowe z gardłem, o długości ok. 35 mm. Normalnie jest zamknięta, ale może się otworzyć w celu wyrównania ciśnienia powietrza w uchu. Jeśli wpuszczone powietrze będzie zawierać groźne zarazki, to może rozpocząć zapalenie ucha środkowego.
• Powierzchnia zewnętrzna okienka owalnego.

UCHO WEWNĘTRZNE

 

ELEMENTY ODPOWIEDZIALNE ZA SŁUCH

• Okienko owalne (przedsionka) – błona stykająca się bezpośrednio ze strzemiączkiem, ułatwiająca przejście drgań z ucha środkowego do wnętrza ślimaka. Drgania przechodzą do schodów przedsionka, czyli zewnętrznej komory ślimaka.
• Okienko okrągłe (ślimaka) – błona nie stykająca się z zewnątrz z żadną z kostek, ale również mogąca przekazywać (nie wzmocnione) drgania do wnętrza ślimaka. Stanowi wyłom stykający się ze schodami ślimaka (środkowa komora ślimaka).
• Ślimak – najważniejsza część ucha wewnętrznego, z wyglądu przypominająca muszlę ślimaka. Jest to długi, zwężający się kanał kostny, zwinięty spiralnie i wypełniony w całości płynem, w którym zawieszone są otolity . W środku przedzielony jest dwoma błonami – błoną podstawową i błoną Reisnera (inaczej przedsionkową). Dzielą one ślimaka na trzy komory nazywane schodami przedsionka, ślimaka i bębenka. Wewnątrz schodów ślimaka znajduje się narząd Cortiego, który zamienia pobudzenia znajdujących się na nim rzęsek w impulsy nerwowe. Zniszczenie narządu Cortiego powoduje całkowitą głuchotę.
  

ELEMENTY ODPOWIEDZIALNE ZA RÓWNOWAGĘ

• kanały półkoliste
• woreczek
• łagiewka

DODATKOWE INFORMACJE

Młoteczek  - jedna z trzech kosteczek słuchowych u ssaków. Położona jest w jamie bębenkowej. . Młoteczek swoją główką połączony jest (za pomocą stawu kowadełkowo-młoteczkowego) z kowadełkiem a rękojeścią  łączy się z błoną bębenkową. Druga jego odnoga - wyrostek przedni w sąsiedztwie rękojeści stanowi przyczep dla mięśnia napinacza błony bębenkowej.

 

Błona bębenkowa- błona koloru perłowoszarego oddzielająca przewód słuchowy zewnętrzny od ucha środkowego. Znajduje się ona w kości skroniowej.

 

Małżowina uszna  - część ucha zewnętrznego odpowiedzialna za pobieranie bodźców akustycznych ze środowiska zewnętrznego. Pobrane dźwięki przekazuje dalej do przewodu słuchowego zewnętrznego. Występuje u człowieka i ssaków.

 

Przewód słuchowy zewnętrzny- odpowiedzialna za przekazywanie dźwięków pobranych z otoczenia przez małżowinę uszną. Rozpoczyna się otworem słuchowym zewnętrznym a kończy błoną bębenkową.

 

Kosteczki słuchowe- najmniejsze kości znajdujące się w uchu środkowym. Pośredniczą one w przekazywaniu bodźców dźwiękowych ze świata zewnętrznego do układu nerwowego. Składają się na nie: młoteczek , kowadełko  i strzemiączko.

 

Kowadełko- kosteczka słuchowa znajdująca się w jamie  bębenkowej ssaków. Swoją powierzchnią stawową łączy się z główką młoteczka a odnogą długą jest ruchomo połączona z głową strzemiączka.

 

Strzemiączko- jedna z trzech kosteczek słuchowych wraz z nimi jest odpowiedzialne za przekazywanie drgań błony bębenkowej do ucha wewnętrznego. Strzemiączko jest najmniejszą kością ciała ludzkiego, mającą długość około 3 mm.

Błędnik błoniasty - worek łącznotkankowy o zawiłym kształcie znajdujący się we wnętrzu błędnika kostnego zawieszony w przychłonce i wypełniony śródchłonką. Znajdują się w nim właściwe receptory słuchurównowagi. W błędniku wyróżniamy następujące części: błędnik przedsionkowy i ślimakowy. Błędnik odpowiada za utrzymanie równowagi.